In het jaar 2024 gingen tbs-patiënten in totaal 90.805 keer op verlof vanuit een fpc (forensisch psychiatrisch centrum, beveiligingsniveau 4) of fpk (forensisch psychiatrische kliniek, beveiligingsniveau 3). In 14 gevallen vond er een zogenaamde ‘onttrekking’ plaats tijdens een begeleid of onbegeleid verlof van een patiënt. Een onttrekking houdt in dat een patiënt niet op de juiste tijd op de juiste plaats terug is van verlof. Het aantal onttrekkingen bedraagt daarmee 0,01% van het totale aantal verloven uit een fpc of fpk. In 2023 lag dat percentage nog op 0,02% (21 onttrekkingen op 87.499 verlofbewegingen).
In 2024 waren er géén ontvluchtingen (patiënten die zonder toestemming het fpc of fpk hebben verlaten, oftewel ‘ontsnappingen’ in de volksmond). Dit alles blijkt uit de jaarlijkse cijfers van TBS Nederland, een samenwerking van de fpc’s en fpk’s in Nederland. Vandaag is het rapport ‘Cijfers en Bijzonderheden 2024’ gepubliceerd.
In dit rapport is ook te lezen dat het aantal opleggingen tbs met dwangverpleging vanaf 2018 beduidend hoger is dan de periode hiervoor: van 122 in 2016, naar 167 in 2020, tot 178 in 2024. En ondanks dat een tbs-oplegging niet acuut voor druk op de wachtlijsten zorgt, lukt het niet om patiënten, direct wanneer ze eraan toe zijn, op te nemen in een fpc of fpk. Dat heeft te maken met de in-, door- en uitstroomproblematiek. Momenteel verblijven er 220 passanten (cijfer ultimo april 2025) in de gevangenis die wachten op een plekje in een kliniek. Soms loopt de wachttijd per patiënt op tot een jaar.
Het gemiddeld aantal tbs-patiënten is in 2024 (ten opzichte van 2023) gestegen met 54 (van 1614 naar 1668). Dit wil niet zeggen dat al deze patiënten in tbs-klinieken verblijven. Een deel verblijft bijvoorbeeld in een beschermde woonvorm, op een forensisch psychiatrische afdeling (FPA) of op een afdeling in een GGZ-instelling of een instelling voor verstandelijk gehandicapten.
Betty Brouns, directeur patiëntenzorg/psychiater bij FPC Pompestichting en voorzitter inhoudelijk overleg TBS Nederland. “De trend binnen de tbs-sector, zoals we die in 2023 signaleerden, heeft zich helaas in 2024 voortgezet. De capaciteitsdruk en doorstroomproblematiek zijn alleen maar toegenomen. Het aantal tbs-opleggingen stijgt nog steeds en het aantal plaatsen is en blijft beperkt. Uitbreiding van gebouwelijke voorzieningen lukt slechts mondjesmaat en gebrek aan voldoende (gekwalificeerd) personeel maakt het daarnaast nog moeilijker.
Het aantal uitstroommogelijkheden naar reguliere GGZ, verstandelijke gehandicaptensector of forensische woonvormen is te beperkt. Patiënten in de tbs die klaar zijn voor een vervolgstap moeten daardoor in de klinieken blijven en patiënten die naar de tbs zouden moeten doorstromen, de zogenoemde passanten, blijven veel te lang in de gevangenis. Het aantal wachtenden daar loopt op. Daarnaast is er een schreeuwend tekort aan LFPZ (langdurige forensisch psychiatrische zorg), voorheen ‘longstay’- bedden.
De noodzaak van structurele oplossingen wordt gezamenlijk gevoeld en gedeeld door TBS Nederland en het ministerie. Samenwerking is essentieel om te voorkomen dat de druk nog verder oploopt.”
Gemiddelde behandelduur
De gemiddelde behandelduur is een landelijk cijfer dat jaarlijks wordt afgestemd met DJI. Over 2024 kon dit cijfer (op basis van de mediaan) op het moment van publiceren van het rapport nog niet exact vastgesteld worden. De verwachting is echter dat de gemiddelde behandelduur over 2024 de 9,5 jaar gaat overstijgen. Daarmee stijgt de gemiddelde behandelduur met minimaal 0,8 jaar (ten opzichte van 8,7 jaar in 2023).
Openheid vanuit de sector erg belangrijk
Hyacinthe van Bussel (algemeen directeur Rooyse Wissel en voorzitter TBS Nederland) benadrukt het belang van het rapport en de openheid van de tbs-sector richting de maatschappij: “Steeds meer krijgen we als TBS Nederland complimenten over het feit dat we als sector opener zijn en de maatschappij de laatste tien jaar beter informeren en een helder beeld schetsen over het reilen en zeilen binnen onze fpc’s en fpk’s. Dat doen we onder meer via allerlei mediaproducties en open dagen voor het grote publiek. Maar dat is niet altijd zo geweest. Lang was ‘de tbs’ een tamelijk gesloten bolwerk.
Om daar verandering in te brengen hebben we destijds in gezamenlijkheid besloten dat we opener en transparanter moesten worden in onze communicatie. Zowel openheid als transparantie draagt tenslotte bij aan meer inzicht en daarmee ook meer begrip voor ons werk en de sector. En daar hoort deze Jaarrapportage ‘Cijfers & Bijzonderheden 2024’ ook bij. Op die manier hopen we in ieder geval bij te dragen aan een correcte beeldvorming over tbs. Want onbekend maakt (vaak) onbemind.”
Lees het volledige rapport op www.tbsnederland.nl/publicaties
