Hoe de behandeling wordt vormgegeven, staat beschreven in het behandelplan. Een hoofd behandelaar stelt dit plan op en een multidisciplinair behandelteam voert het uit. De behandeling in een forensisch psychiatrisch centrum (fpc) is altijd gebaseerd op een aantal pijlers:

  • Therapie om gedragsverandering te bewerkstellingen.
  • Dagbesteding (scholing, werk, vrijetijdsbesteding).
  • Het sociotherapeutisch milieu of leefmilieu. Hier oefenen patiënten de vaardigheden die ze tijdens de therapie aanleren. 

Voor veel patiënten is medicatie onderdeel van de behandeling. Dit is vaak het geval bij patiënten met psychotische stoornissen. Maar ook bij verslavingsproblematiek, persoonlijkheidsproblematiek of in de zedenbehandeling kan medicatie een ondersteunende rol vervullen.

Het behandelplan wordt periodiek besproken. Behandeldoelen worden dan geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Het behandelplan bestaat uit een aantal deelplannen:

Sociotherapeutisch zorgplan
Hierin staan de aandachtspunten voor het gedrag van de patiënt op de woonafdeling. Hoe gaat hij met zichzelf, medepatiënten, medewerkers en zijn eigen kamer om?

Plan therapeutische disciplines
In dit plan beschrijft iedere therapeut wat de doelstelling van een bepaalde therapie of training is.

Werk- en/of scholingsplan
Hierin wordt beschreven welke mogelijkheden de patiënt heeft om te werken en/of een opleiding te volgen. Op basis van zijn (aan te leren) kennis en vaardigheden worden de doelstellingen vastgesteld.

Financieel en schuldsaneringsplan
Dit plan geeft aan hoe de patiënt zijn geld wekelijks besteedt (spaargeld, het bedrag dat de patiënt per week kan opnemen en eventueel een bedrag voor schuldsanering). Als een patiënt schulden heeft, wordt bekeken hoe hij deze kan aflossen.

Signaleringsplan
In het kader van het voorkomen van recidive is het van groot belang dat de patiënt zelf een dreigende crisis kan herkennen. Het signaleringsplan leert de patiënt zijn gedrag onder controle te krijgen door waarschuwingssignalen die wijzen op risicogedrag in een vroeg stadium te herkennen. Voor de medewerkers is het signaleringsplan een instrument om risicogedrag vroegtijdig op te merken, op tijd in te grijpen en zo te voorkomen dat er gevaarlijke situaties ontstaan.

Verlofplan
Tijdens de eerste fase van de behandeling heeft een patiënt geen verlof. Een patiënt krijgt pas verlof als er geen direct delictgevaar meer aanwezig is en als het past binnen zijn behandeling. Het verlofplan beschrijft de doelen van het verlof.

Terugvalpreventieplan
Tijdens de laatste fase van de behandeling is er veel aandacht voor het normaliseren van de leefomstandigheden en het weer opbouwen van een maatschappelijk bestaan. In het terugvalpreventieplan worden de valkuilen en de risico’s beschreven die mogelijk weer tot delictgedrag kunnen leiden.

Verreweg de grootste groep patiënten in een fpc of fpk heeft een tbs-maatregel opgelegd gekregen. Veel fpc’s en fpk’s zetten hun expertise op het gebied van behandeling en risicomanagement daarnaast in voor andere groepen patiënten, zonder tbs-maatregel. Zo zijn er instellingen die patiënten van andere ggz-instellingen in geval van crisis (tijdelijk) opnemen of patiënten met een BOPZ-maatregel behandelen. Ook zijn er instellingen die hun expertise inzetten bij forensische poliklinieken en vormen van begeleid wonen. Meer informatie hierover is te vinden op de websites van de afzonderlijke instellingen.